Τετάρτη 7 Ιανουαρίου 2015

ΤΡΕΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΥΣ ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΕΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΥ

Ο δάσκαλος και συγγραφέας Γιώργος Στόγιας είδε τρεις παραστάσεις για παιδιά που παίζονται αυτό το διάστημα σε αθηναϊκές θεατρικές σκηνές και γράφει τις εντυπώσεις του.

Του Γιώργου Στόγια

Το μυστήριο της Πολιτείας Χάμελιν (Θέατρο Πόρτα)

Όλοι οι ηθοποιοί ήταν αξιοθαύμαστοι σε σχέση με τις επιδόσεις τους στην υποκριτική, το τραγούδι, τον χορό.

Κάθε φορά που βλέπω μια παιδική παράσταση του Θωμά Μοσχόπουλου λέω ότι έφτασε στην κορυφή, ότι δεν μπορεί να φτιάξει πια κάτι πιο θεαματικό, όμορφο, αστείο και συγκινητικό.

Και την επόμενη χρονιά, είμαστε πάλι εκεί, με τις κόρες ένα έτος μεγαλύτερες, να μαγευόμαστε, να γελάμε μέχρι δακρύων, να βουρκώνουμε μυστικά, και μετά το θέατρο να είμαστε πιο αγαπημένοι, σαν η αισθητική εμπειρία που είχαμε να τόνισε την αξία αυτών που ζούμε μαζί. Υποθέτω ότι για όσους δεν έχουν δει τις παιδικές παραστάσεις του Μοσχόπουλου στο Θέατρο Πόρτα (και βέβαια το «Νησί των Θησαυρών» στο Μέγαρο), αυτά που γράφω εδώ θα ακούγονται υπερβολικά. Δεν είναι. Ειδικά σε αυτό το σημείο, είμαστε πολύ τυχεροί. Έχουμε δει πολύ καλές παιδικές παραστάσεις στο εξωτερικό, όχι όμως τόσο καλές.

Είναι αλήθεια ότι Το μυστήριο της Πολιτείας Χάμελιν είναι πιο απαιτητικό ως θεατρική εμπειρία, καθώς βασίζεται στην αφήγηση σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με άλλες φορές. Συνεπώς, η ιδανική ηλικία για την παρακολούθηση της παράστασης είναι από 8 ετών και άνω. Ακόμη κι έτσι, όμως, εγώ θα έπαιρνα μαζί μου και μικρότερα παιδιά. Μπορεί να κουραστούν, αλλά αυτό που θα αποκομίσουν θα είναι πολύ θετικό, ένα μάθημα, μια προετοιμασία, ένα άνοιγμα για ένα διαφορετικό είδος αισθητικής εμπειρίας. Ζηλεύω τους ηθοποιούς που συμμετέχουν στον θίασο, πρέπει να είναι ευτυχισμένοι. Δεν μπορώ να φανταστώ πιο επιτυχημένη αξιοποίηση των ατομικών τους ταλέντων. Όλοι τους ήταν αξιοθαύμαστοι σε σχέση με τις επιδόσεις τους στην υποκριτική, το τραγούδι, τον χορό. Μοναδική συνεργασία, συγκέντρωση, δημιουργικότητα. Εννοείται ότι μετά την παράσταση, οι ενήλικες της παρέας είχαμε την αιώνια συζήτηση, για το αν ο σκηνοθέτης κάνει τους ηθοποιούς να φαίνονται μεγάλοι, ή αν οι συγκεκριμένοι θα έλαμπαν, έστω όχι τόσο δυνατά, και σε άλλα έργα.

Είναι εντυπωσιακό πώς μια τόσο χιλιοειπωμένη και γνωστή ιστορία όπως «Ο μαγικός αυλός» μπόρεσε να με συναρπάσει και να αγωνιώ σαν παιδί για τη συνέχεια. Είναι απίστευτη η δουλειά που έχει γίνει πίσω από κάθε λεπτομέρεια, με συνέπεια οι ηθοποιοί να μοιάζουν/να είναι εντελώς ξύπνιοι και έξυπνοι, κάτι που βέβαια περνούσε και στα διαδραστικά μέρη του έργου. Τη σκηνή που ο αυλητής παίρνει τα παιδιά του κοινού προς το άγνωστο θα τη θυμάμαι για πάντα.

Το φάντασμα του Κάντερβιλ (Θέατρο Τέχνης)

Οι μικροί θεατές που είχαμε μαζί μας πέρασαν καλά, ήταν αρκετά συγκεντρωμένοι και παρακολουθούσαν την υπόθεση, δίχως όμως να ενθουσιαστούν. Είναι χαρακτηριστικό ότι φύγαμε και κανείς δεν έδειξε διάθεση να συζητήσει τι του έκανε εντύπωση ή τα πιθανά νοήματα του έργου. Οι μεγάλοι της παρέας, ιδίως όσο περνούσε η ώρα, κουραζόμασταν σαν να είχαμε πάει σε μια αδιάφορη κοινωνική υποχρέωση. Η παράσταση δεν ήταν κακή ή προσβλητική για την αισθητική μας. Και πώς θα μπορούσε να είναι όταν πάνω στη σκηνή βρίσκονται άρτια εκπαιδευμένοι νέοι ηθοποιοί του Θεάτρου Τέχνης, που μπορούν να παίξουν, να τραγουδήσουν, να χορέψουν με θαυμαστή άνεση και διάθεση; Αρκετά όμως μέρη της σύνθεσης είχαν πρόβλημα.

Για αρχή, το κείμενο: βασισμένο σε ένα μέτριο έργο του Όσκαρ Ουάιλντ (σε αντίθεση με άλλα παιδικά του, εδώ δεν υπάρχει κάποια αντανάκλαση της ιδιοφυΐας του), με αρκετές αμήχανες λύσεις και αποτυχημένες επικαιροποιήσεις. Καθώς η ιστορία δεν έχει ιδιαίτερη δραματικότητα και σασπένς, η χαλάρωση της δομής της είχε πολύ βαρετά αποτελέσματα (όπως π.χ. με το εμβόλιμο σκετσάκι του βωβού σινεμά που δεν έλεγε να τελειώσει). Η ευθύνη βέβαια βρίσκεται στον σκηνοθέτη, τον Δημήτρη Δεγαΐτη, που, αυτή τη φορά, δεν φάνηκε να αφιερώθηκε με όλη του την έμπνευση στην αποστολή του. Μετά τον καλό Αλαντίν, τον συμπαθητικό Όλιβερ Τουίστ, και τον εξαιρετικό Πινόκιο, εδώ έδειξε, κατά τη γνώμη μου, σημάδια μιας διεκπεραιωτικής στάσης, κάτι που είναι κρίμα, τόσο σε σχέση με την αναμφισβήτητη μαστοριά τού ιδίου και το υψηλό επίπεδο των ηθοποιών του, όσο, κυρίως, με τις προσδοκίες μας για μια αξιόλογη θεατρική εμπειρία που να ευχαριστεί μικρούς και μεγάλους. Πιστεύω ότι μέσα στη γενική διάθεση ανανέωσης του Θεάτρου Τέχνης, όπως αυτή προκύπτει από την παρουσία της νέας καλλιτεχνικής διευθύντριας και του φετινού προγράμματος, θα πρέπει να δοθεί και νέα σημασία και προσοχή στις παιδικές παραστάσεις.

Τζέλα, Λέλα, Κόρνας και ο Κλεομένης (Θέατρο Πορεία)

Η σκηνοθεσία των Κουκαλάνι και Μελεμέ κατευθύνει τους ηθοποιούς σε ένα υποκριτικό ιδίωμα πολύ μακριά από τη συμβατική ιδέα που έχουμε για το πώς μιλάμε και κινούμαστε στο παιδικό θέατρο.

Κάτι καινούργιο συμβαίνει στο παιδικό θέατρο από τη «Συντεχνία του Γέλιου» στο Θέατρο ΠΟΡΕΙΑ. Δεν είχα δει τη Γιορτή στου Νουριάν, για την οποία έχω ακούσει τόσα πολλά, είδα όμως το Τζέλα, Λέλα, Κόρνας και ο Κλεομένης, το νέο έργο της ομάδας, βασισμένο πάλι σε κείμενο του Φόλκερ Λούντβιχ.

Κατά τα πρώτα λεπτά της παράστασης ήμουν επιφυλακτικός: το να υποδύονται οι ηθοποιοί παιδιά ανοίγει συχνά τον δρόμο σε στερεοτυπικές αναπαραστάσεις, πατερναλισμό και ηθικολογία. Επίσης, δεν με ενθουσίαζε η ιδέα μιας νέας σταυροφορίας των «καλών μικρών» ενάντια στους «κακούς μεγάλους», εμποτισμένης με μεγάλες ποσότητες συναισθηματικής ρητορείας, εξιδανικεύσεων και προοδευτικών κοινών τόπων. Καμία σχέση! Πολύ σύντομα, οι ανησυχίες μου καταλάγιασαν: η σκηνοθεσία των Βασίλη Κουκαλάνι και Λίλλυς Μελεμέ έχει κατευθύνει τους ηθοποιούς σε ένα υποκριτικό ιδίωμα πολύ μακριά από τη συμβατική ιδέα που έχουμε για το πώς μιλάμε και κινούμαστε στο παιδικό θέατρο. Η παρουσία των τεσσάρων παιδιών αλλά και των δύο αστυνομικών είναι τόσο άμεση και φυσική που ξενίζει. Καθόλου όμως δεν ενοχλεί αυτή η απουσία εύκολων ταυτίσεων.

Κανείς θεατής, μικρός ή μεγάλος δεν θέλει πραγματικά να τρώει το φαΐ του μασημένο, ιδίως αν του ανοίγεται μπροστά η ευκαιρία να λειτουργήσει ενεργητικά, να συνδημιουργήσει τους όρους της πρόσληψης. Επίσης, σχετικά με τη δεύτερη ανησυχία μου, πάνω σε ιδεολογικές και παιδαγωγικές πιθανές παγίδες, «έβγαλα το καπέλο» στον συγγραφέα και σε όσους δούλεψαν τη διασκευή: Δεν υπήρχαν στατικοί χαρακτήρες, προκαθορισμένες αξιολογήσεις. Όλα ήταν εξαρτημένα από τη δράση, την επικοινωνία, τη συνάντηση με τον Άλλο, τη σύγκρουση και το ξεπέρασμά της. Όλα ήταν κίνηση, δίχως προαποφασισμένο τέλος, μέσα από πολλαπλές και σύνθετες διαδρομές. Σαν μουσική, σαν χορός. Κι εδώ χρειάζεται να γίνει ειδική μνεία στα τραγούδια που έγραψε ο Φοίβος Δεληβοριάς, τα οποία ερμηνεύουν ζωντανά οι ηθοποιοί της παράστασης, με εντυπωσιακή άνεση και δύναμη. Συμπυκνώνουν με ωραίο τρόπο τα πιο παιχνιδιάρικα στοιχεία της τραγουδοποιίας του γνωστού καλλιτέχνη, τόσο στη μουσική φόρμα όσο και στους στίχους.

Την ώρα της παράστασης γυρνούσα κάποιες στιγμές κι έριχνα κλεφτές ματιές στους μικρούς θεατές. Τα μάτια τους ολάνοιχτα, να μη χάσουν την παραμικρή λεπτομέρεια, ολοζώντανα, διψασμένα, χαρούμενα, όπως το πνεύμα τους. Ένιωθα τυχερός που είχα την εμπειρία να παρακολουθώ κάτι που αξίζει και που έχει επιτυχία, τη στιγμή που συμβαίνει.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΟΓΙΑΣ είναι συγγραφέας κι εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

πηγη