Δευτέρα 11 Ιουλίου 2016

Όταν τα όνειρα γίνονται πραγματικότητα

Για το δίγλωσσο βιβλίο της Μαρίνας Μιχαηλίδου-Καδή σε εικονογράφηση Ντανιέλας Σταματιάδου Παιδικά όνειρα / Children's Dreams(εκδ. Πατάκης).

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Τα Παιδικά όνειρα Children’s Dreams είναι το δεύτερο δίγλωσσο βιβλίο που εκδίδει η συγγραφέας Μαρίνα Μιχαηλίδου-Καδή. Το προηγούμενο με τίτλο Από τη γη μέχρι τα αστέρια το είχε συγγράψει με την Τουρκάλα συγγραφέα Μεχβές Μπεΐτογλου και έχει εκδοθεί το 2015 στα ελληνικά και στα τουρκικά στην Κύπρο, από τις εκδόσεις a book worm publication, με εικονογράφηση Αγγελικής Πιλάτη. Το τελευταίο της βιβλίο το έχει γράψει στα ελληνικά και στα αγγλικά με εικονογράφηση της Ντανιέλας Σταματιάδη. Προφανώς, τόσο το σκεπτικό όσο και ο στόχος έκδοσης των δύο βιβλίων είναι διαφορετικός. Νομίζω, όμως, πως και στα δύο εγχειρήματα ενυπάρχει η συγγραφική πρόθεση ότι βασικές αξίες και οράματα που εμπλουτίζουν τον κόσμο των παιδιών και καλλιεργούν την ψυχοσύνθεσή τους καλό είναι να γίνονται κοινό κτήμα ευρύτερου αναγνωστικού παιδικού κοινού.

Στο βιβλίο αυτό συγκρούονται δύο κόσμοι: ο κόσμος των παιδιών με την αθωότητα, τις επιθυμίες, τα όνειρα και ο κόσμος των μεγάλων με τη σωφροσύνη, τη λογική, την προσγείωση στην πραγματικότητα.

Όπως σε όλα τα βιβλία της έτσι και σε αυτό, το ενδιαφέρον της Μαρίνας Μιχαηλίδου-Καδή στρέφεται στη σημασία που έχει για ένα παιδί η αυτοπεποίθηση, η εμπιστοσύνη στον εαυτό του, η εμμονή στους στόχους του, παρά τις όποιες δυσκολίες. Στο βιβλίο αυτό συγκρούονται δύο κόσμοι: ο κόσμος των παιδιών με την αθωότητα, τις επιθυμίες, τα όνειρα και ο κόσμος των μεγάλων με τη σωφροσύνη, τη λογική, την προσγείωση στην πραγματικότητα. Μέσα από την αντίθεση: φαντασία-ρεαλισμός, όνειρο και προσπάθεια ματαίωσής του, η συγγραφέας με λόγο λιτό, καθημερινό, προσιτό στο μικρό παιδί, μέσα από θαυμαστή εικονοποιία που υλοποιείται με πρωτότυπο τρόπο και εικονιστικά από την Ντανιέλα Σταματιάδη αναδεικνύει τη δύναμη που έχουν τα όνειρα των παιδιών και το ψυχικό όφελος, όταν αυτά υλοποιούνται στην ενήλικη περίοδο της ζωής τους. Στο εικονοβιβλίο αυτό ρόλο ισάξιο με το λόγο παίζει η εικονογράφηση και είναι αυτή που συμπληρώνει τα κενά της λεκτικής αφήγησης, προεκτείνει τα νοήματα ή συγκεκριμενοποιεί τις ηθελημένες ασάφειες του κειμένου. Από τις ολοσέλιδες εικονογραφήσεις της Ντανιέλας Σταματιάδη, με τα ζεστά γήινα χρώματα, άλλες μέσα από τα εκφραστικότατα πρόσωπα των παιδιών αποδίδουν τη χαρά και τη δημιουργική φαντασία της παιδικής ηλικίας, και άλλες αποτυπώνουν την ενσάρκωση των ονείρων τους στην ενήλικη πια ζωή τους.

Στο εικονοβιβλίο αυτό κορίτσια και αγόρια ονειρεύονται να αγγίξουν τα αστέρια, να πετάξουν σαν πουλιά πάνω από στεριές και θάλασσες, να χτίσουν πύργους στην άμμο, να βρουν θησαυρούς θαμμένους στη γη, να ζήσουν ανάμεσα στα ζώα, να βρουν «το μπλε, σπάνιο σκαθάρι» του παραμυθιού, να γελάσουν «μαζί με τα άλλα παιδιά», ή να μείνουν για πάντα παιδιά. Σε όλα αυτά τα όνειρα αντιτίθεται η σκληρή πραγματικότητα, μέσα από την απροσδιόριστη λεκτικά φωνή: («του/της έλεγαν») των ενηλίκων, βάζοντας φραγμό σε όλα τους τα όνειρα και στις επιθυμίες τους: Οι άνθρωποι δεν μπορούν να φτάσουν τα αστέρια, δεν έχουν φτερά για να πετάξουν, δεν υπάρχει τίποτε πολύτιμο μέσα στη γη, τα έντομα είναι επικίνδυνα, μπορεί να σε τσιμπήσουν, κανείς δεν μένει για πάντα παιδί κ.λπ. Στις απαγορεύσεις, στις κρατούσες παραδοσιακές αντιλήψεις των μεγάλων, που ακρωτηριάζουν τα όνειρα των παιδιών, αυτά απαντούν επιλέγοντας «να ’ναι ρεαλιστές, ζητώντας το αδύνατο», όπως διατράνωναν και οι νέοι το Μάη του ’68, στο Παρίσι. Όλοι οι ανώνυμοι -και γι’ αυτό καθολικοί- ανήλικοι μυθοπλαστικοί ήρωες του βιβλίου γίνονται αυτό που ονειρευόντουσαν ως παιδιά.

Το μικρούλης που δεν ήθελε να χάσει την παιδικότητά του το κατόρθωσε μέσα από το συγγραφικό του έργο και έμεινε «για πάντα στον μαγικό κόσμο των παιδιών».

Τα Παιδικά όνειρα αποκαλύπτουν στο μικρό και όχι μόνον αναγνώστη τη δύναμη που προσδίδουν σε κάθε άνθρωπο η ελπίδα και η πίστη στα οράματά του. Είναι αυτές που τον κινητοποιούν για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του. Έτσι, το κορίτσι που ήθελε να αγγίξει τ’ αστέρια έγινε αστέρι του χορού, το αγόρι που ήθελε να πετάξει έγινε πιλότος, το κορίτσι που έχτιζε πύργους στην άμμο έγινε μηχανικός και έχτισε τον πιο ψηλό και στέρεο πύργο στην πόλη, το κορίτσι που ονειρευόταν να ζει ανάμεσα στα ζώα έζησε για χρόνια στο αφρικανικό δάσος και ασχολήθηκε με την προστασία των ζώων, το αγόρι που παρακολουθούσε τα έντομα «ανακάλυψε πέντε νέα είδη εντόμων», το «διαφορετικό» κορίτσι που ήθελε πολύ να επικοινωνεί με άλλα παιδιά, «μοίραζε χαμόγελα σε παιδιά απ’ όλα τα μέρη της γης». Τέλος ο μικρούλης που δεν ήθελε να χάσει την παιδικότητά του το κατόρθωσε μέσα από το συγγραφικό του έργο και έμεινε «για πάντα στον μαγικό κόσμο των παιδιών».

Το εικονοβιβλίο αυτό δεν έχει τη ροή μιας συνεχούς αφήγησης. Συντίθεται από συντομότατες, αυτόνομες αφηγήσεις που έχουν την ίδια δομή. Η πινακοθήκη αυτή των μικρών ονειροπόλων παιδιών αποκαλύπτει πολλαπλασιαστικά τη δύναμη κάθε ανθρώπου να αγωνίζεται για τα θέλω του κόντρα σε όλες τις αντιξοότητες και να μπορεί σαν τον Ελύτη να ομολογεί: «Λοιπόν, αυτός που γύρευα, ε ί μ α ι». (Ο. Ελύτης, «Λακωνικόν», Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό).

* Η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Παιδικά όνειρα Children's Dreams