10/29/2014 05:15:00 μ.μ.
Για το Σατυρικόν του Δημήτρη Παπαδημητρίου, που παρουσιάστηκε στις 23 και 24 Οκτωβρίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.
Της Χρύσας Στρογγύλη
Η σύμπραξη της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών με μαέστρο τον Λουκά Καρυτινό, της Μικτής Χορωδίας του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου με διευθυντή τον Μιχάλη Οικονόμου και των δύο σολίστ Γιάννη Χριστόπουλου (τενόρου) και Άννας Στυλιανάκη (σοπράνο) χάρισε στο κοινό της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών μια βραδιά πλούσια σε δυνατά συναισθήματα.
Εντυπωσίασε με το δωρικό της στιλ, τον γεμάτο ήχο της, τους έντονους ρυθμούς, την ευρηματική ενορχήστρωση αλλά και την ελληνικότητα που αναδυόταν, τόσο μέσα από τα ρυθμικά σχήματα, όσο και από τις λυρικές μελωδίες.
Η μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου, λιγότερο γνωστού στο ευρύ κοινό για το συμφωνικό του έργο, εντυπωσίασε με το δωρικό της στιλ, τον γεμάτο ήχο της, τους έντονους ρυθμούς, την ευρηματική ενορχήστρωση αλλά και την ελληνικότητα που αναδυόταν, τόσο μέσα από τα ρυθμικά σχήματα, όσο και από τις λυρικές μελωδίες, πολύ περισσότερες στο δεύτερο μέρος του έργου. Ο Παπαδημητρίου επέλεξε να συνθέσει ένα πρωτότυπο μουσικό έργο βασισμένο στο Σατυρικόν, το ηθολογικό κείμενο που αποδίδεται στον Γάιο Πετρώνιο, αυλικό υπεύθυνο επί των διασκεδάσεων του Νέρωνα (27 – 66 μ.Χ) και να το παρουσιάσει σε μορφή concertante.
Η έμπνευση του Παπαδημητρίου εντυπωσιάζει και κρατά το κοινό σε εγρήγορση από την αρχή έως το τέλος, παρά την απουσία δραματουργικών μερών, που θα το καταστήσουν κάποια στιγμή όπερα. Έτσι, το Σατυρικόν διατηρεί ακόμη ένα ποσοστό ακαδημαϊσμού και παραπέμπει κατά σημεία σε ορατόριο, σε ρέκβιεμ και κυρίως σε «μουσική εμψύχωση», όπως την χαρακτηρίζει ο ίδιος ο συνθέτης. Το μουσικό ύφος είναι ευφρόσυνο, μεγαλόσχημο, αλλού επικό κι αλλού λυρικό, ενώ το λογοτεχνικό θέμα διακρίνεται για την υπερβολή και τη σαρκικότητά του.
Ασωτεία και vita luxuriosa
«Kείνο που λέγεται Φιλία απλώνεται όπως το Συμφέρον /Κινείται με υπολογισμό σαν το πιόνι της σκακιέρας
Όσο κρατάει η τύχη καλή, είστε χαμογελαστοί, ρε φίλοι / Σαν έρθει κόντρα ο τροχός, μας στρέφετε την πλάτη!»
Γνωστός και σαν arbiter elegantiae, δηλαδή «διαιτητής της κομψότητος», ο Πετρώνιος στηλιτεύει με αρκετά ρεαλιστικό και πολλές φορές ωμό τρόπο τα ανεξέλεγκτα πάθη και ήθη της ρωμαϊκής κοινωνίας της εποχής του. Ένας νεόπλουτος, ο Τριμαλχίων, διοργανώνει ένα συμπόσιο με σκοπό να εντυπωσιάσει τους καλεσμένους του, τόσο με φανταχτερά λόγια και δρώμενα, αλλά και με ασυνήθιστα φαγητά. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή όπου ο Τριμαλχίων παρουσιάζει μια μεγάλη αστρολογική πιατέλα με εδέσματα που αντιστοιχούν στα δώδεκα ζώδια του ζωδιακού κύκλου για να υπαινιχθεί την οικουμενική κυριαρχία και υπεροψία του ρωμαϊκού imperium της εποχής του Νέρωνα.
Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μελοποίησε έμμετρα ιντερμέδια αυτού του μυθιστορηματικής γραφής λατινικού έργου, που αναφέρεται στις ηδονιστικές αναζητήσεις τριών νεαρών του περιθωρίου και που επικαιροποιείται στην άκρως υλιστική εποχή μας. Ο Εγκόλπιος που ταξιδεύει με τον Άσκυλτο, οι Απελεύθεροι που εκφωνούν θυμοσοφίες, οι λαϊκές αγορές, τα πορνεία, τα όργια, οι πριαπικές τελετές και οι κίναιδοι, αλλά και η προέλαση των ρωμαϊκών λεγεώνων στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου, όλα στην πρώιμη αυτή νουβέλα του Πετρώνιου ενέπνευσαν τον Έλληνα συνθέτη, που προχθές το βράδυ έκανε παγκόσμια πρώτη της εντυπωσιακής του δημιουργίας μεταφράζοντας ο ίδιος τα μέρη που χρησιμοποίησε για τις ανάγκες της αφήγησης και του προγράμματος.
Στη μουσική του Παπαδημητρίου αναγνωρίζει εύκολα κανείς το επικό στοιχείο στις μπάσες συχνότητες, στους τονισμούς και στον έντονο ρυθμό, που δυναμικά μεταφέρει τους ακροατές, ήδη από τις πρώτες νότες, σε μια μεγαλόπρεπη Ρώμη ή σε μια ρωμαϊκή αρένα. Στο δεύτερο μέρος του έργου παρεισφρέουν συχνότερα στοιχεία της ιταλικής όπερας, με χιούμορ και διασκεδαστική διάθεση, ενώ ο λυρισμός αφήνει το στίγμα του μέσα από μελωδίες που γοητεύουν, όπως το τραγούδι της Σειρήνας. Το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της συνθετικής δραστηριότητας του Δημήτρη Παπαδημητρίου αποτελεί η κινηματογραφική μουσική είναι εμφανές και σε αυτό το έργο, το οποίο βοηθά στο να πλάθει κανείς σκηνές από χολιγουντιανή ταινία ή να συνδέει νοερά το μουσικό κείμενο με την εικόνα. Για το στήσιμο της παράστασης τα μυθιστορηματικά κομμάτια του έργου παρεμβάλλονταν με τη μορφή ηχογραφημένης αφήγησης, πράγμα που δυσχέραινε κάπως την αρμονική ροή του έργου, μολονότι στόχευε στο να διασαφήσει όσα ήθελαν να πουν τα ποιητικά μέρη. Η αμεσότητα της ζωντανής απόδοσης χανόταν στα σημεία όπου παρεμβάλλονταν τα ηχογραφημένα αποσπάσματα, τα οποία, με τον τρόπο που ήταν στημένα, περισσότερο καθοδηγούσαν ή επέβαλλαν το συναίσθημα παρά αποτύπωναν το κλίμα, και ενώ ταυτοχρόνως δημιουργούσαν αμηχανία. Ίσως ο στόχος να επιτυγχανόταν καλύτερα αν υπήρχαν ζωντανά στη σκηνή αφηγητές.
Οι σολίστ και η χορωδία
Εξαιρετικές εντυπώσεις άφησε η ερμηνεία του μαέστρου Λουκά Καρυτινού, ο οποίος φαινόταν ξεκάθαρα ότι είχε μελετήσει σε βάθος το ύφος και το συναίσθημα του έργου και προσπαθούσε με νεύρο και πάθος να συμπαρασύρει τους μουσικούς του στο δικό του ερμηνευτικό μοτίβο. Η ορχήστρα, μολονότι είχε καθαρό ήχο και καλό συντονισμό, θα μπορούσε να αποδώσει ακόμα πιο εκφραστικά ένα έργο που εμπεριέχει δυνατά συναισθήματα: ενθουσιάζει, ξεσηκώνει, διεγείρει και -γιατί όχι- προσφέρει χαρά, ξεφεύγοντας από το στερεότυπο της σοβαρής ακαδημαϊκής μουσικής.
Αποτελεί μια εξαιρετική πρωτογενή δημιουργία στο χώρο της Ελληνικής μουσικής που μπορεί να σταθεί αυτόνομη και λαμπερή σε οποιαδήποτε μεγάλη αίθουσα συναυλιών στο διεθνές μουσικό στερέωμα
Ο επικός χαρακτήρας του έργου του Δημήτρη Παπαδημητρίου συμπληρώθηκε από την ερμηνεία της Μεικτής Χορωδίας του ΕΜΠ που έδωσε τον καλύτερό της εαυτό, αν και σε ένα τέτοιο μνημειώδες έργο σίγουρα θα μπορούσε να παίξει πιο καθοριστικό ρόλο αν ενισχυόταν με περισσότερες φωνές. Αν και το θέμα του έργου του Πετρώνιου εστιάζει στην αστική ζωή, στην καθημερινότητα και στα έκλυτα ήθη της Ρώμης της εποχής του Νέρωνα, οι αγγελικές φωνές των άλτο και σοπράνο της χορωδίας παρέπεμπαν σε κάτι ανώτερο, θεϊκό ή απόκοσμο. Αποκαλυπτόταν μια ομορφιά ή μια αλήθεια που δεν μπορεί να κρυφτεί, όσο κι αν η παρακμή, η πλεονεξία, το αχαλίνωτο γαστριμαργικό όργιο και το διαστροφικό σεξ της Ρώμης προβάλλονταν ως τρόπος ζωής.
Απόλυτα εναρμονισμένος με το ύφος και το συναίσθημα του έργου ήταν ο εξαιρετικός και ταλαντούχος τενόρος σολίστ Γιάννης Χριστόπουλος, ο οποίος με το εύρος της φωνής του και το πάθος του ξεχώρισε και εντυπωσίασε. Εντυπωσιακή και η παρουσία της σοπράνο σολίστ Άννας Στυλιανάκη, η οποία ανέδειξε τις φωνητικές της ικανότητες περισσότερο στο δεύτερο μέρος του έργου, με ευαίσθητο λυρισμό, εναρμονισμένο απόλυτα με το κείμενο.
Το έργο του Δημήτρη Παπαδημητρίου προέκυψε πολλούς αιώνες μετά τον Πετρώνιο, ωστόσο επεξεργάζεται ένα θέμα που παραμένει επίκαιρο και διαχρονικό. Αναμφισβήτητα, αποτελεί μια εξαιρετική πρωτογενή δημιουργία στο χώρο της ελληνικής μουσικής που μπορεί να σταθεί σε οποιαδήποτε μεγάλη αίθουσα συναυλιών στο διεθνές μουσικό στερέωμα.
* Η ΧΡΥΣΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ είναι μουσικός και εκπαιδευτικός.
ΔΙΑΔΩΣΤΕ ΤΟ
ΔΙΑΔΩΣΤΕ ΤΟ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου