Κυριακή 12 Ιουνίου 2016

Αφιέρωση από το παρελθόν

Για το αστυνομικό μυθιστόρημα του Αντώνη Γκόλτσου Η αφιέρωση (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Χίλντας Παπαδημητρίου

Ο 35χρονος Αλκιβιάδης Πικρός, ένας μοναχικός κι εμμονικός τύπος, είναι συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων. Ή όπως περιγράφει ο ίδιος τον εαυτό του: «Ήταν σίγουρος, μικρός πρέπει να είχε καταπιεί έναν μεγεθυντικό φακό, κάτι σαν το μαγικό ζουμί των Γαλατών.

Τα έβλεπε όλα υπό κλίμακα, μεγαλύτερη ή μικρότερη και πάντως διαφορετική από όσο τα έβλεπαν οι άλλοι, εντόπιζε στροφές εκεί όπου όλοι έβλεπαν ευθείες, έφτιαχνε μικρές ιστορίες με ανθρώπους τυχαίους που συναντούσε στο δρόμο: Αυτή η κυρία με τα ψώνια, με αυτό τον κύριο που κούτσαινε· το παιδί που πούλαγε κουλούρια, με τον ζητιάνο που το 'βλεπε πεινασμένα· ένα περιστέρι που έτρεχε ανάμεσα στα αυτοκίνητα και που βαριόταν να πετάξει· ο τροχαίος που τηλεφωνούσε στο κορίτσι του την ώρα που μια θάλασσα πεζών περνούσε με κόκκινο. Το ίδιο κι όταν έπεφτε να κοιμηθεί. Αν δεν σκάρωνε μια μικρή ιστορία ήταν αδύνατο να τον πάρει ο ύπνος. Παραμυθάς από κούνια».

Ολοκληρώνεται ποτέ η ενηλικίωση αν δεν γνωρίσει κανείς σε βάθος την ιστορία του, αν δεν σκαλίσει τα πιο βαθιά τραύματα της ψυχής του; Στην αναζήτηση στοιχείων για την προσωπικότητα των γονέων του, ο Άλκης πέφτει σ' ένα παλιό βιβλίο που περιέχει μια μυστηριώδη αφιέρωση της μεταφράστριας προς τον πατέρα του.

Ο Αλκιβιάδης κουβαλάει μια τραγική οικογενειακή ιστορία: η μητέρα του δολοφονήθηκε όταν ο ίδιος ήταν δύο μηνών, και στα εννιά του χρόνια έχασε τον πατέρα του από τροχαίο ατύχημα. Ευτυχώς για τον Άλκη, είχε πάντοτε δίπλα του τον bon viveur θείο Αλέξανδρο, προστάτη και αρωγό του σε κάθε δυσκολία της ενηλικίωσής του. Ωστόσο, ολοκληρώνεται ποτέ η ενηλικίωση αν δεν γνωρίσει κανείς σε βάθος την ιστορία του, αν δεν σκαλίσει τα πιο βαθιά τραύματα της ψυχής του; Στην αναζήτηση στοιχείων για την προσωπικότητα των γονέων του, ο Άλκης πέφτει σ' ένα παλιό βιβλίο που περιέχει μια μυστηριώδη αφιέρωση της μεταφράστριας προς τον πατέρα του.

Η εν λόγω αφιέρωση θα αποτελέσει την άκρη του μίτου της Αριάδνης που θα πρέπει να ξετυλίξει ο Άλκης, μέχρι να φτάσει στην κάθαρση της αλήθειας. Σαν άλλος Θησέας, θα ρισκάρει τη ζωή του αγνοώντας τις προειδοποιήσεις του θείου Αλέξανδρου και της αγαπημένης του Δήμητρας. Μόνο που εκτός από τη δική του ζωή, θα θέσει σε κίνδυνο τις ζωές τόσο των αγαπημένων του, όσο και αγνώστων ανθρώπων. Με τον εμμονικό τρόπο που χαρακτηρίζει τη γραφή του και κάθε πράξη της καθημερινότητάς του, θα συνεχίσει να σκαλίζει θαμμένα μυστικά, ιστορίες φρίκης και προδοσίες μέχρι να φτάσει στο φως.

Ο Αντώνης Γκόλτσος

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στάδια στην εξέλιξη της αστυνομικής λογοτεχνίας είναι αναμφίβολα η εισαγωγή στοιχείων ψυχολογίας στην πλοκή και τη διαμόρφωση των χαρακτήρων. Η στιγμή που από τις έξυπνες ατάκες των κυνικών ντετέκτιβ περνάμε στο ψυχογράφημα ηρώων που θα μπορούσαν να είναι οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Έχοντας χωνέψει δημιουργικά την ατμόσφαιρα των βιβλίων του Σιμενόν και του Μαρή, ο Αντώνης Γκόλτσος έγραψε ένα αμιγώς ελληνικό αστυνομικό/νουάρ μυθιστόρημα, που ανατρέχει στην πιο πρόσφατη ιστορία και δεν διστάζει να σκαλίσει πληγές.

Με μια αληθινά έξοχη εισαγωγή -ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο του εννιάχρονου Άλκη, ο οποίος έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπος με τον θάνατο- συνδέει το παρελθόν και με το σήμερα, ή μάλλον με το έτος 0 της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. Το έτος 2008, την περίοδο πριν και μετά τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Ο ήρωας του, γεννημένος το 1974, δεν μπορεί να πάρει τη ζωή του στα χέρια του αν δεν γυρίσει πίσω, στην επταετία της Χούντας και στα εγκλήματα που έμειναν ανεξιχνίαστα, στους αδικαίωτους νεκρούς όπως η μητέρα του και ο δολοφόνος της.

Η Αφιέρωση είναι μια νουάρ πολιτική αλληγορία, κυρίως όμως ένα καλογραμμένο βιβλίο. Διαθέτει τη γκρίζα και απειλητική ατμόσφαιρα των κλασικών νουάρ, την οποία διακόπτει κάθε τόσο η καταιγιστική δράση που προχωράει την αφήγηση παρακάτω.

Ο Άλκης θα γνωρίσει έναν θίασο αλλόκοτων ανθρώπων που βασανίζονται ακόμα από τις προ τριακονταετίας αποφάσεις και πράξεις τους και θα τους αναγκάσει να κοιτάξουν κατάματα τις συνέπειες των πράξεων αυτών. Γύρω από τον ήρωα κινούνται και μερικοί εκπρόσωποι της δικής του γενιάς, όπως η κοπέλα του η Δήμητρα ή η μπαργούμαν Ζουλού, που θα αποτελέσουν μια ανάσα ανακούφισης στο βαρύ κλίμα των "φαγιούμ" - όπως αποκαλεί ο Άλκης τους γεροντότερους της ιστορίας.

Η Αφιέρωση είναι μια νουάρ πολιτική αλληγορία, κυρίως όμως ένα καλογραμμένο βιβλίο. Διαθέτει τη γκρίζα και απειλητική ατμόσφαιρα των κλασικών νουάρ, την οποία διακόπτει κάθε τόσο η καταιγιστική δράση που προχωράει την αφήγηση παρακάτω. Ο Αντώνης Γκόλτσος κέρδισε το στοίχημα: το πρώτο του μυθιστόρημα είναι άρτιο από κάθε άποψη. Και είναι γραμμένο με γλώσσα καθαρά λογοτεχνική, επ' ουδενί λογοτεχνίζουσα. Ένα παράδειγμα: «Όλα καλά, αλλά μετά τη Βάρκιζα θα πέσουν επάνω σε έναν καταρράκτη νερού. Θα κόψει με τους υαλοκαθαριστήρες στη μεγάλη ταχύτητα. Κι έπειτα, πλησιάζοντας στο Σούνιο, μετά τις στροφές, κάποιος εκεί επάνω θα έχει την πρόνοια να κλείσει τη στρόφιγγα, να πείσει τα σύννεφα για έναν αγώνα δρόμου και να μεταφέρει το φεγγάρι επάνω από τις κολόνες του Ποσειδώνα. […] Τα κύματα θα συνεχίσουν τον αγώνα με τους βράχους, ενώ ένα τεράστιο μαύρο σύννεφο με ασημένια μπορντούρα θα καλύψει το φεγγάρι και θα αρχίσει να ψιχαλίζει».

* Η ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ είναι μεταφράστρια και συγγραφέας.