Κυριακή 12 Ιουνίου 2016

Μέρες και νύχτες στα μπαρ της Αβάνας

Για το μυθιστόρημα του Ernest Hemingway Νησιά της Καραϊβικής (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιάννη Λειβαδά

Η λογοτεχνική περιουσία του Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Η σπασμωδική διακριτικότητα της δράσης και των χαρακτήρων. Η στιβαρή γοητεία που οδήγησε εκατομμύρια αναγνώστες ανά τον κόσμο να απολαμβάνουν το κέντημα της ζωής του συγγραφέα πάνω στου χρόνου το δέρμα. Τα Νησιά Της Καραϊβικής ήταν το δεύτερο μυθιστόρημα του Χέμινγουεϊ που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του, το οποίο οι Έλληνες αναγνώστες θα έχουν στο εξής τη δυνατότητα να απολαύσουν, εφόσον το βιβλίο κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε καλή μετάφραση του Αντώνη Καλοκύρη.

Ο Χέμινγουεϊ είχε ζήσει στις Μπαχάμες από το 1935 ως το 1937, είχε λατρέψει τη ζωή στη πλάι στη θάλασσα, το ψαροτούφεκο και τις κραιπάλες μαζί με τους ντόπιους πίνοντας ρούμι. Εκείνες οι εμπειρίες λειτούργησαν επίσης σαν παρακαταθήκη για τη συγγραφή του Ο Γέρος και η Θάλασσα. Στα Νησιά Της Καραϊβικής ακόμη και η σαφήνεια έχει εμποτιστεί στη ραθυμία. Μια ραθυμία τελετουργική, η οποία μεταξύ άλλων προανήγγειλε τον θάνατο του συγγραφέα. Με βάση τα λεγόμενα των μελετητών του, μοιάζει σίγουρο πως τα Νησιά της Καραϊβικής γράφτηκαν στη διάρκεια κάποιας προηγούμενης περιόδου και το σύνολο αυτών των σελίδων αναθεωρήθηκε από τον συγγραφέα, τη διετία 1950-1951, προσδίδοντας στο κείμενο αυτή την χαρακτηριστική, αξιοσημείωτη πυκνότητα.

Μία πολύ βασική ιδιαιτερότητα των βιβλίων του Χέμινγουεϊ, όλων των βιβλίων του Χέμινγουεϊ, καθώς και όλων απαρεγκλίτως των σημαντικότερων λογοτεχνών του περασμένου αιώνα, ήταν πως αποτέλεσαν θεμέλιο για την ανέγερση, αποκλειστικά, του προσωπικού τους μύθου, ο οποίος συμπλεκόταν κατ’ έναν ή περισσότερους τρόπους με τις νέες τάσεις και τις σύγχρονες αντιλήψεις. Όχι το αντίθετο.

Μια πολύ βασική ιδιαιτερότητα των βιβλίων του Χέμινγουεϊ, όλων των βιβλίων του Χέμινγουεϊ, καθώς και όλων απαρεγκλίτως των σημαντικότερων λογοτεχνών του περασμένου αιώνα, ήταν πως αποτέλεσαν θεμέλιο για την ανέγερση, αποκλειστικά, του προσωπικού τους μύθου, ο οποίος συμπλεκόταν κατ’ έναν ή περισσότερους τρόπους με τις νέες τάσεις και τις σύγχρονες αντιλήψεις. Όχι το αντίθετο.

Ο Χέμινγουεϊ εφάρμοσε στη γραφή του μια περίτεχνη στρατηγική, η οποία συνέβαλε τα μέγιστα στην κυλιόμενη καθυστέρηση του αναπόφευκτου, το οποίο, στα Νησιά της Καραϊβικής, έρχεται όπως η ξαφνική εξάντληση ενός ανθρώπου που έχει υπομείνει βασανιστικά ένα ανυπέρβλητο μαρτύριο. Το επόμενο βήμα, μετά την ολοκληρωτική αποδοχή της ζωής ως έναν συσχετισμό βίας και τρυφερότητας, ήταν η αυτοκαταστροφή, ή πιο σωστά, ο αγώνας γι’ αυτήν.

Σε ορισμένα σημεία, η ιστορία εξελίσσεται λες και έχει γραφτεί με κλειστά μάτια. Σ’ αυτό το βιβλίο ο Χέμινγουεϊ ολοκλήρωσε την προσωπική του αναδρομή από το ύφος προς την ουσία.

Τα συναισθήματα δεν τα κατάφεραν στον ενεστώτα, απλώς παρίσταντο, είχαν φωλιάσει στο παρελθόν και από εκεί λειτουργούσαν ως συναρπαστικοί εντολοδόχοι μέσα στο κεφάλι του συγγραφέα. Τα πρόθυρα της αποτυχίας, το απόλυτο καραβοτσάκισμα του ήρωα βρισκόταν πάντα κοντά. Η εξιστόρηση σερνόταν στον πάτο της επιβουλής του πεπρωμένου. Σε ορισμένα σημεία, η ιστορία εξελίσσεται λες και έχει γραφτεί με κλειστά μάτια. Σ’ αυτό το βιβλίο ο Χέμινγουεϊ ολοκλήρωσε την προσωπική του αναδρομή από το ύφος προς την ουσία.

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΕΙΒΑΔΑΣ είναι ποιητής και μεταφραστής.