Πέμπτη 1 Σεπτεμβρίου 2016

Πατρίδες αλησμόνητες και παιδιά με ειδικές ικανότητες

Για τον συλλογικό τόμο Μικρά Ασία-Πόντος, Πατρίδες αλησμόνητες (εκδ. Παπαδόπουλος) και το αφήγημα του Βαγγέλη Τασιόπουλου Τα καινούρια μου πόδια (εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες).

Του Παναγιώτη Γούτα

Τα βιβλία Μικρά Ασία - Πόντος, Πατρίδες αλησμόνητες των εκδόσεων Παπαδόπουλος και Τα καινούρια μου πόδιατου Βαγγέλη Τασιόπουλου, παρότι διαφέρουν ως προς τη θεματολογία και το λογοτεχνικό είδος, έχουν περισσότερες ομοιότητες απ’ ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί ο αναγνώστης. Πρώτα πρώτα είναι και τα δύο ολιγοσέλιδα (80 σελίδες το πρώτο, μόλις 56 σελίδες το δεύτερο). Δεύτερον, είναι αναγνώσματα που, κυρίως, απευθύνονται σ’ ένα προεφηβικό και εφηβικό αναγνωστικό κοινό.

Τρίτον, είναι γραμμένα κατά κόρον από εκπαιδευτικούς – στο Πατρίδες αλησμόνητες, οι τέσσερις από τις έξι ιστορίες είναι γραμμένες από εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, ενώ Τα καινούρια μου πόδια γράφτηκαν από εκπαιδευτικό ειδικής αγωγής και ποιητή. Και τέταρτον, αποτελούν ιδανικά αναγνώσματα μαθητών δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου, για το εκπαιδευτικό, πολιτιστικό πρόγραμμα της Φιλαναγνωσίας, λόγω των χρήσιμων πληροφοριών και ουσιαστικών μηνυμάτων που κομίζουν σε μαθητές αλλά και σε ενήλικες αναγνώστες.

Το Μικρά Ασία - Πόντος, Πατρίδες αλησμόνητες περιστρέφεται γύρω από τα ιστορικά γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής, την καταστροφή του Παρισιού της Ανατολής, δηλ. της πόλης της Σμύρνης, τον ξεριζωμό των Ελλήνων των μικρασιατικών παραλίων και του Πόντου, αλλά και τον ερχομό των προσφύγων στη μητέρα πατρίδα.

Το Μικρά Ασία - Πόντος, Πατρίδες αλησμόνητες περιστρέφεται γύρω από τα ιστορικά γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής, την καταστροφή του Παρισιού της Ανατολής, δηλ. της πόλης της Σμύρνης, τον ξεριζωμό των Ελλήνων των μικρασιατικών παραλίων και του Πόντου, αλλά και τον ερχομό των προσφύγων στη μητέρα πατρίδα. Τα έξι διηγήματα-αφηγήσεις της συλλογής υπογράφουν οι: Θωμάς Κοροβίνης, Έλενα Αρτζανίδου, Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Δήμητρα Π. Πυργελή, Εύη Τσιτιρίδου-Χριστοφορίδου και Μαργαρίτα Μυλωνάκη-Κοντογιάννη. Με τέχνη και νοσταλγία γραμμένα, εξιστορούν: τη μοίρα ενός μικρού απροστάτευτου προσφυγόπουλου, του Λεβάντε, που φεύγοντας από τη Σμύρνη έφτιαξε, ύστερα από χρόνια, «ένα άρωμα λεβάντας που όμοιο στον κόσμο δεν υπάρχει» κι έτσι «ο Σμυρνιός Λεβαντίνος έγινε ο θεός της λεβάντας» (Κοροβίνης, Ο Λεβάντες), τις μνήμες και τις εξομολογήσεις της γιαγιάς Μαρίκας από την Ορντού στην εγγονή της, Ελένη (Αρτζανίδου,Ορντού, πατρίδα μ’ έχω σε – Πατρίδα μου η Ορντού), την περιπέτεια του Έρικ, που παρακινημένος από τη θετή του μητέρα, Μαρία, πηγαίνει στη Σμύρνη, στο πατρικό των παππούδων, για να βρει κάποια οικογενειακά κειμήλια και έναν σταυρό (Ιντζέμπελης, Η τελευταία πράξη), την ιστορία ενός δασκάλου, ονόματι Γαβριήλ Κούρκουλα, που αλφάδιασε το μέλλον των προσφύγων με καλέμι και μυστρί (Πυργελή, Ο Δάσκαλος που αλφάδιασε το μέλλον), ένα συμβολικό παραμύθι με τη Χρύσα, τη γυναίκα του Ανέστη, και τον δράκο του ξεριζωμού (Τσιτιρίδου-Χριστοφορίδου, Η Χρύσα και ο Δράκος) κι ένα σύντομο αφήγημα για την οδύνη, την ταλαιπωρία και την αμηχανία των προσφύγων, φτάνοντας στη μητέρα-πατρίδα (Μυλωνάκη-Κοντογιάννη, Έρχονται). Η παραπάνω συλλογή, επίκαιρη όσο ποτέ με το προσφυγικό πρόβλημα σε έξαρση, πέρα από το ότι μας γεμίζει νοσταλγία και οξύνει την ιστορική μας μνήμη για εθνικές περιπέτειες του παρελθόντος, μας δίνει και χρήσιμες πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα του ξεριζωμού του ’22, εμπλουτίζοντας τις ιστορικές μας γνώσεις για κείνη τη μαύρη περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας.

Ο Βαγγέλης Τασιόπουλος μιλάει στο αφήγημά του από πρώτο χέρι, αφού δούλεψε επί σειρά ετών ως ειδικός παιδαγωγός στην ΕΛΕΠΑΠ, και μ’ αυτό του το βιβλίο διατηρεί ακέραιο το δικαίωμα στο όνειρο εκατοντάδων παιδιών με αναπηρία.

Το βιβλίο Τα καινούρια μου πόδια του σημαντικού ποιητή, συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας και εκπαιδευτικού Βαγγέλη Τασιόπουλου, είναι ένα πυκνό, καλογραμμένο, σκληρό αλλά και τρυφερό ταυτόχρονα αφήγημα για την παιδική αναπηρία, αλλά και για το «φως» των ανθρώπων που βλέπουν, νιώθουν και προσπαθούν για έναν διαφορετικό κόσμο. Την ιστορία αφηγείται ο βασικός ήρωας σε πρώτο πρόσωπο, κι αυτή η επιλογή του συγγραφέα προσδίδει φυσικότητα, αμεσότητα και ζωντάνια στο κείμενο. Ένας σοβαρός τραυματισμός ενός μαθητή δημοτικού σε αυτοκινητιστικό ατύχημα, τον αφήνει ανάπηρο και τον καταρρακώνει. Σ’ αυτή τη δύσκολη καμπή της ζωής του οι φίλοι του, οι κολλητοί του και κάποιοι από τους δασκάλους του σχολείου του θα σταθούν πλάι του, θα του συμπαρασταθούν θερμά, κι έτσι ο ήρωάς μας θα συμβιβαστεί με τη νέα πραγματικότητα και τα «καινούρια πόδια» του, που είναι, πλέον, το αναπηρικό του αμαξίδιο. Αρνητικός πρωταγωνιστής ο μικρόψυχος και σχολαστικός υποδιευθυντής, που είναι αντίθετος με την κατασκευή ράμπας στο σχολείο και αντιδρά με ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς («Μογγολάκια», «Τουρκάκια» κτλ.) σε παιδιά που διαφέρουν των «κανονικών», είτε λόγω προβλημάτων υγείας είτε λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων. Τελικώς, η παρέα, οι φίλοι και οι λίγοι μα φωτισμένοι και ευαισθητοποιημένοι δάσκαλοι του εν λόγω σχολείου (που δεν είναι ειδικό, αλλά έχει αρκετά παιδιά που χρήζουν «ειδικής φροντίδας» – «παιδιά με ειδικές ικανότητες» τα αποκαλεί, πλέον, η σύγχρονη παιδαγωγική) θα καταφέρουν να κατασκευαστεί ράμπα για να έχει πρόσβαση ο πρωταγωνιστής-αφηγητής στους χώρους του σχολείου και να παρακολουθεί, απερίσπαστος, τα μαθήματά του.

Και τα δύο παραπάνω βιβλία είναι εικονογραφημένα με έξοχες ασπρόμαυρες εικόνες που δίνουν ζωντάνια και δράση στα κείμενα.

Ο Βαγγέλης Τασιόπουλος μιλάει στο αφήγημά του από πρώτο χέρι, αφού δούλεψε επί σειρά ετών ως ειδικός παιδαγωγός στην ΕΛΕΠΑΠ, και μ’ αυτό του το βιβλίο διατηρεί ακέραιο το δικαίωμα στο όνειρο εκατοντάδων παιδιών με αναπηρία πως, παρά τις αντιξοότητες, την κρατική αδιαφορία και τις «ξινές» και υστερικές φωνές κάποιων σκληρόκαρδων «εκπαιδευτικών», ο κόσμος μας μπορεί ν’ αλλάξει προς το καλύτερο.

Και κάτι τελευταίο: Και τα δύο παραπάνω βιβλία είναι εικονογραφημένα με έξοχες ασπρόμαυρες εικόνες που δίνουν ζωντάνια και δράση στα κείμενα. Ο Σπύρος Γούσης εικονογράφησε το Τα καινούρια μου πόδια και οι Γιώργος Παπασταθόπουλος και Αλέξανδρος Τζάλλας το Πατρίδες αλησμόνητες – «αλησμόνητες» και όχι «χαμένες» όπως, κάποιοι, αφελώς εξακολουθούν να τις αποκαλούν, αφού, όπου κι αν μας έχουν εξορίσει η βία των στρατών της γης και οι πολιτικές αποφάσεις των κυβερνήσεων, την αληθινή πατρίδα μας πάντα μέσα μας την κουβαλάμε.

* Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.