Σάββατο 16 Απριλίου 2016

«Οι πλούσιοι εξακολουθούν να βρίσκουν τρόπο να κρύβουν τα λεφτά τους»

Συνέντευξη με τον Darryl Cunningham, δημιουργό του Σούπερκραχ - Το μεγάλο κόλπο με τη διεθνή οικονομία (μτφρ. Αβραάμ Κάουα, εκδ. Κριτική).

Της Ελένης Κορόβηλα

O Darryl Cunningham (γεν. 1960), σκιτσογράφος και συγγραφέας, έχει εκδώσει τα βιβλία Ιστορίες επιστήμης καιΙστορίες Ψυχιατρικής. Ωστόσο, το βιβλίο που τον έκανε γνωστότερο είναι το Σούπερκραχ, ένα κόμικ με ιδιαίτερο ύφος που συνδυάζει τη βιογραφία της συντηρητικής φιλοσόφου Άιν Ραντ με την πολιτική και οικονομική ανάλυση για το «μεγάλο σορτάρισμα» που οδήγησε στην πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση. Στη χώρα μας, τοΣούπερκραχ είχε πολύ θετική υποδοχή και είναι υποψήφιο για βραβείο στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικ 2016, στην κατηγορία «καλύτερη μεταφρασμένη έκδοση». Μιλήσαμε μαζί του, για το βιβλίο του, τα κόμικς, την Αμερική, αλλά και τα Panama Papers και την εμπλοκή του Βρετανού πρωθυπουργού.

Το πρώτο μέρος του βιβλίου σας αφορά τη ζωή και το έργο της Άιν Ραντ και την επιρροή της σε παίκτες-κλειδιά του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, όπως ο Άλαν Γκρήνσπαν. Πιστεύετε ότι οι ιδέες παίζουν πράγματι τόσο σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις στην οικονομία;

Πιστεύω ότι πράγματι οι ιδέες παίζουν σημαντικό ρόλο στην πολιτική διαδικασία, παρότι οι ιδέες αυτές συχνά εκκινούν από τα βασικά ένστικτα των ανθρώπων. Η Άιν Ράντ είχε μια φυσική κλίση στο να είναι εγωίστρια και να βλέπει τις ανάγκες των άλλων, τις ανάγκες τις κοινωνίας γενικότερα, ως λιγότερο σημαντικές από τις δικές της. Μέσα από τα βιβλία της ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία που δικαιολογούσε αυτή την εγωιστική προσέγγιση στη ζωή, κι αυτή η φιλοσοφία ακολουθήθηκε από πολλούς πολιτικούς της δεξιάς που μοιράζονται μια παρόμοια αντίληψη για τον κόσμο.

Θα λέγατε ότι το graphic novel είναι πιο κατάλληλο απ’ ό,τι το συμβατικό βιβλίο για την έκθεση πολιτικών και κοινωνικών προβληματισμών ή, όπως πιστεύουν κάποιοι, είναι ένα υβριδικό είδος αφήγησης, ανάμεσα στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο;

Δεν αντιλαμβάνομαι τα κόμικς (cartooning) ως υβριδικό είδος αφήγησης. Είναι μια αυτοτελής μορφή τέχνης, διακριτή από την πεζογραφία όσο η γλυπτική από τη ζωγραφική. Έχει τα δικά της προτερήματα και τις δικές της αδυναμίες. Πολλοί δυσκολεύονται να την πάρουν στα σοβαρά ως φόρμα, αλλά αυτό δεν οφείλεται στην ίδια τη φόρμα.

Το σκίτσο σας είναι ιδιαίτερα απλό με λίγα χρώματα και καθαρές γραμμές. Ήταν αυτό μια επιλογή που σχετιζόταν με το θέμα για το οποίο σκοπεύατε να μιλήσετε ή χαρακτηρίζει γενικότερα το σκίτσο σας;

Έχω την τάση να απλοποιώ το ύφος που σκιτσάρω (my cartooning style) ώστε οι αναγνώστες να προσλαμβάνουν σύνθετες πληροφορίες χωρίς σχεδόν να το αντιλαμβάνονται. Δεν ήθελα να παρουσιάζονται οι άνθρωποι με περίπλοκες συνθέσεις και οπτικοποιήσεις, ή να πρέπει να σκεφτεί ο αναγνώστης πού στέκονται οι χαρακτήρες σε σχέση με τους άλλους. Σχεδίασα με καθαρότητα και ακρίβεια, ώστε ο αναγνώστης να δέχεται τις πληροφορίες που εκθέτονται με ευκολία.

Τι θα απαντούσατε σε κάποιον που θα ισχυριζόταν ότι γίνεστε διδακτικός απλοποιώντας μια πολύ πιο περίπλοκη πραγματικότητα;

Το βιβλίο μου δεν είναι αντικειμενικό σε ό,τι αφορά την οπτική του γωνία. Δεν προσπαθώ να κρατάω ίσες αποστάσεις με κάθε πλευρά ενός επιχειρήματος και να τους δίνω τον ίδιο χρόνο και χώρο. Βλέπω να συμβαίνει μια μεγάλη αδικία και προσπαθώ να δείξω αυτή την αδικία. Αν αυτό σημαίνει ότι το βιβλίο βγάζει θυμό, ε, ας βγάζει. Τα γεγονότα που παρουσιάζονται στο βιβλίο μιλούν από μόνα τους.

Πόσο έχουν αλλάξει σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες σε σχέση με τις αρχές του 2000; Η διακυβέρνηση Ομπάμα έχει κάνει παρεμβάσεις για να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση;

Πολύ λίγα πράγματα άλλαξαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετά την Κρίση, έγιναν ορισμένες μεταρρυθμίσεις στην τραπεζική βιομηχανία, όπως η Dodd-Frank Act, αλλά ακόμη κι αυτές οι μεταρρυθμίσεις έχουν έκτοτε αποδυναμωθεί.

Τελικά, όλοι αυτοί που με τόσο κυνικό τρόπο, όπως το βλέπουμε και στο βιβλίο σας, πυροδότησαν την οικονομική κρίση, οδηγήθηκαν στην δικαιοσύνη; Υπήρξαν σοβαρές ενέργειες σε αυτή την κατεύθυνση ή ακόμη απολαμβάνουν τα κέρδη τους ανέμελοι και ατιμώρητοι;

Δεν υπήρξε καμιά τιμωρία. Τίποτε δεν άλλαξε στο βάθος, κι όπως βλέπουμε αυτές τις μέρες στις ειδήσεις [σσ. εννοεί τις αποκαλύψεις για τις off-shore εταιρείες κ.λπ], οι πολύ πλούσιοι εξακολουθούν να βρίσκουν τρόπο να κρύβουν τα λεφτά τους και να μην πληρώνουν φόρους όπως κάνουμε οι υπόλοιποι.

Το βιβλίο σας είνα στη short list των Ελληνικών Βραβείων Κόμικ 2016. Πιστεύετε ότι υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το βιβλίο σας στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες;

Είναι δύσκολο για μένα να κρίνω μια και δεν ζω στην Ελλάδα και δεν κατανοώ καλά πώς βλέπουν οι Έλληνες τα οικονομικά και χρηματοοικονομικά ζητήματα. Ξέρω ότι στη δική μου χώρα, τη Μεγάλη Βρετανία, υπάρχει η τάση οι άνθρωποι να σκέφτονται ότι τα οικονομικά και τα χρηματοοικονομικά είναι υπερβολικά περίπλοκα για να τα κατανοήσουν. Θέλω να πιστεύω ότι οι Έλληνες καταλαβαίνουν καλύτερα αυτά τα θέματα εξαιτίας όλων όσων έχουν περάσει.

Οι περισσότεροι στην Ελλάδα παρακολουθούμε έντρομοι την άνοδο του Ντόναλτ Ντραμπ στις ΗΠΑ. Ποια είναι η γνώμη σας; Σας τρομάζει το φαινόμενο Τραμπ ή πιστεύετε ότι είναι απλώς ένας «κλόουν»;

Ο Τραμπ με τρομάζει, αλλά πιστεύω ότι δεν θα έπρεπε να ξεχνάμε ότι πολλοί από τους αντιπάλους τους στην κούρσα για το χρίσμα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχουν εξίσου ακραίες απόψεις.

Ο Τραμπ με τρομάζει, αλλά πιστεύω ότι δεν θα έπρεπε να ξεχνάμε ότι πολλοί από τους αντιπάλους τους στην κούρσα για το χρίσμα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχουν εξίσου ακραίες απόψεις. Απλώς στο επιτελείο του Τεντ Κρουζ είναι αρκετά έξυπνοι να μην αφήνουν να βγαίνουν τόσο χοντροκομμένα οι προκαταλήψεις τους στον αέρα. Και πάλι όμως, είναι μάλλον απίθανο κάποιος από αυτούς τους τύπους να γίνει Πρόεδρος, μια και οι απόψεις τους δεν είναι αποδεκτές παρά μόνο από τη στενή εκλογική τους βάση. Δεν πιστεύω ότι η στενόμυαλη, λευκή, εθνικιστική πολιτική τους θα μεταφραστεί σε πολλές ψήφους στις γενικές εκλογές.

Αναφερθήκατε νωρίτερα, στα Panama papers. Μεταξύ άλλων, στην υπόθεση εμπλέκεται και ο Ντέιβιντ Κάμερον (για τη συμμετοχή του σε υπεράκτια εταιρεία που είχε ιδρύσει ο εκλιπών πατέρας του). Πιστεύετε ότι θα πληγεί η δημοφιλία του πρωθυπουργού της Μ. Βρετανίας και, ακόμη περισσότερο, ότι θα επηρεαστεί το πώς θα ψηφίσουν οι βρετανοί στο δημοψήφισμα του Ιουνίου για την παραμονή ή όχι της Μ. Βρετανίας στην Ε.Ε.;

Δεν είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις για τον Ντέιβιντ Κάμερον. Στην Ισλανδία έγιναν μαζικές διαδηλώσεις με αφορμή την εμπλοκή του πρωθυπουργού τους στο σκάνδαλο [σσ. στο μεταξύ, υπέβαλε την παραίτησή του], δυστυχώς όμως οι Βρετανοί δείχνουν τόσο απαθείς για την πολιτική στις μέρες μας, ώστε τέτοιο πράγμα είναι μάλλον απίθανο να συμβεί εδώ. Επιπλέον, οι Εργατικοί, η αξιωματική αντιπολίτευση, είναι τόσο απορροφημένοι με το εσωκομματικό αλληλοφάγωμα, ώστε έχουν φανεί ανίκανοι μέχρι σήμερα να φθείρουν τους Συντηρητικούς έστω και λίγο, κάτι που στην πράξη έχει μετατρέψει την Μ. Βρετανία σε μονοκομματικό κράτος.

Ποια είναι η άποψή σας για τις σχέσεις της Μ. Βρετανίας με την Ε.Ε.; Έχετε αποφασίσει τι θα ψηφίσετε;

Η σχέση της Μ. Βρετανίας με την Ευρώπη είναι απίστευτα περίπλοκη. Αμφιβάλω αν πολλοί άνθρωποι κατανοούν ποιες θα είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις ενός Brexit. Δεν διατείνομαι ότι κι εγώ γνωρίζω, αλλά το ένστικτό μου μού λέει να παραμείνουμε στην Ένωση, μια και το να είμαστε μέλος της βάζει έστω και λίγο φρένο στο πρόγραμμα των Συντηρητικών, που είναι η απορρύθμιση της αγοράς, η ιδιωτικοποίηση των πάντων, μεταφορά πλούτου από τους πολλούς προς τους λίγους, αδιαφορία για τις συνέπειες των πράξεών τους για τους φτωχότερους ανθρώπους της κοινωνίας.